Accueil > MOUVEMENT COMMUNISTE ALGERIEN > Tajmilt i umeɣras Fernand IVETON

Tajmilt i umeɣras Fernand IVETON

mardi 23 avril 2013


Hamid OUBAGHA
imedyazen.com
2 novembre 2012


Deg tegrawla tadzayrit n 1954 - 1962 llan ddeqs n Yiṛumyen ay tessaweḍ timmeɣnest-nsen ɣef teɣdemt ed tlelli ad d-kken seg yidis n wegdud Adzayri ed tegrawla. Ger Bien-aimée llan wid yeffɣen d imjuhad ay isebblen tiṛwiḥin-nsen ɣef Ldzayer. Llan deg-sen wid yemmuten d Imeɣrasen n tegrawla tadzayrit. Yiwen deg-sen d Fernand Iveton i wumi tegzem Fransa aqerru s tfinga ass n 11 fuṛar 1957 ɣas akken lbumba-nni ay yesres deg luzin n lgaz n Lḥamma ass n 14 wenber 1956 ur tenɣi amdan ur tgi taxeṣṣart deg cci. Ass-a ur yessefk ara ad ten-tettu Ldzayer. Yessefk ad issinent tsutwin d-yekkren anwa ay d Fernand Iveton, anwa ay d Maurice Audin, Henri Maillot, Maurice Laban... ad ten-issinen warraw-nneɣ d imeɣrasen n Ldzayer am nutni am Yidzayriyen akk yeɣlin deg wegni n yiseɣ i wakken ad tidir Ldzayer.



« Ldzayer tilellit ad tidir ! » d wa ay d awal ay yes d-isuɣ Fernand Iveton deg lḥebs n Serkaji mi tewwin ɣer ad as-gezmen aqerru-is ass n 11 fuṛaṛ 1957. Ala netta ay d Aṛumi umi tegzem Fṛansa aqerru s tfinga deg tegrawla. Yemmut Fernand Iveton d ameɣras i wakken ad tidir Ldzayer deg tlelli.

Ilul Fernand Iveton ass n 12 yunyu 1926 deg Salembier deg Ldzayer tamaneɣt. Yella d axeddam deg luzin n lgaz deg Lḥamma deg Belcourt. D ameɣnas deg ukabar asduklan (communiste) yettekkin deg kra yellan d amussu ɣef yizerfan n yixeddamen. Yuɣal yekcem ɣer tuddsa n « Yemjuhad n tlelli » ay d-yesnulfa ikabar asduklan adzayri (Parti Communiste Algérien). Deg useggas 1956 yeffeɣ d amjahed deg Tirni n Weslelli Aɣelnaw FLN netta ed kra n yimeddukal-is am Félix Colozzi.


Deg wass n 14 wenbeṛ 1956 ɣef tsaɛet tis snat n uzizwu : (14 h) isers yiwet tbumba deg luzin anda ixeddem deg Lḥamma. Isers-itt deg deg texzant-is anda ttbeddilen icettiḍen. Iswi-is ur d timenɣiwt n yemdanen wanag d asexḥer n tdamsa n ubadu amharan afṛansi. Yerna yesseḥres sin yiberdan belli ur yebɣi ara ad yenɣ imdanen. Dɣa yessuter ad ɛemmṛen tabumba-nni i wakken ad teṭṭerḍeq ɣef tameddit mbeɛd mi ara ffɣen akk yixeddamen. Nniqal ad tettuɛemmeṛ ɣef setta ed wezgen n tmeddit 18 h 30 maca Fernand Iveton imeyyez drus acku yezmer ad yili ger yixeddamen win ara iɛeṭṭlen deg luzin ilmend n kra n tsebbat ay ɣef nbennu. Deg taggara ɣemmṛen-as-tt ɣef 19 h 30. Maca, taggara, iger-as tamawt yiwen seg yemḍebbṛen n luzin, yessenz-it, yettwaṭṭef ɣef 16 h 30. Asen—d sakkin yiserdasen sfesxen tabumba, ur teṭṭerḍeq ur tgi taxeḥḥaṛt la deg teṛwiḥin wala deg luzin.


Deg wexxam alemmas n temsulta n Ldzayer yesɛedda Fernand Iveton tlata wussan n uɛeddeb ger 14 ed 17 wenbeṛ 1956. Kra n wussan kan mbeɛd sɛeddan-t deg ccṛeɛ deg wexxam n teɣdemt taserdasit (tribunal militaire) n Ldzayer, ḥekmen fell-as s tmenɣiwt ass n 24 wenbeṛ 1956. Yessuter wemḥaddi-is Maitre Smadja yessuter ad as-semmḥen maca asuter n leɛfu (grâce) yugi-t-id uselway n Fransa René coty ed uqerru n unabaḍ François Mittérand, ed uselway n useqqamu Guy Mollet anemlay ass n 10 fuṛar 1957. Gezmen-as aqerru ass n 11 Fuṛar 1957 ɣef 5 h 10 deg wemṛaḥ n lḥebs n Berberousse deg Ldzayer. D Maurice Messonier s timmad-is ay yesɛeddan deg tfinga ass-n Fernand Iveton ed sin yidzayriyen Mohamed Lakhneche ed Mohamed Ouennouri yellan d imjuhad, d imeɣnasen n FLN. Ala netta ay d Aṛumi deg tnapslit ger 198 n yemdanen i wumi tegzem Fransa aqerru s tfinga (guillotine).

Yeḥdeṛ wemḥaddi-is Me Albert Smadja mi ay as-gezmen aqerru. Yenna-d ɣef Fernand Iveton belli uqbel ad yemmet yenna-d : « Tudert n yiwen wergaz, tin-iw, drus ay tla d azal, ay ilan azal d Ldzayer ed uzekka-is. Ma d Ldzayer azekka ad tuɣal d tilellit. Tḥeqqeɣ belli lemḥibba ger Yidzayriyen ed Yiṛumyen ad d-tuɣal. ». Deg wass n 13 fuṛar 1957 d amḥaddi-is Me Albert Smadja s timmad-is ay yettwaṭṭfen . Wwin-t ɣer lḥebs mebla acaṛeɛ netta ed 130 n Yiṛumyen ay
cukken ttɛawanen tagrawla tadzayrit gar-asen 14 n yemḥaddiyen (avocats) ibedden yagi s idis n yimeɣnasen n FLN. Deg « Camp Lodi » deg tama n Mdeyya ay tesdukel Fransa Irumyen n Ldzayer yeddan ed tegrawla mebla acareɛ mebla ttbut. Deg-in (dinna) ay d-yesɛedda Me Albert Smadja sin yiseggasen.

Fernand Iveton yenḍel s idis n yemma-s deg tmeqbeṛt n Yiṛumyen deg Buluɣin ( Saint Eugène ) n zik. Deg mayu 1988 tegla tajjalt-is Hélène s tewlafin ed tebratin n Fernand s aẓekka-is deg Annet-sur-Marne andeg tenḍel ɣer tama n mmi-s Jean Claude. Ass-a deg Ldzayer ala yiwet tezniqt ay irefden isem n Fernand Iveton deg Salembier (Diar El Maḥsul) anda ay d-ilul ed wanda d-yekker.

Hamid OUBAGHA - Tuber 2012



Voir en ligne : http://www.imedyazen.com/spip.php?a...

Un message, un commentaire ?

modération a priori

Ce forum est modéré a priori : votre contribution n’apparaîtra qu’après avoir été validée par un administrateur du site.

Qui êtes-vous ?
Votre message
  • Pour créer des paragraphes, laissez simplement des lignes vides.

  • Lien hypertexte

    (Si votre message se réfère à un article publié sur le Web, ou à une page fournissant plus d’informations, vous pouvez indiquer ci-après le titre de la page et son adresse.)